دیاستازیس عضله رکتوس چیست؟ و فیزیوتراپی دیاستازیس عضله رکتوس
دیاستازیس رکتوس (Diastasis recti) عارضهای است که حین بارداری و بعد از زایمان در اثر ایجاد شکاف بین عضله راست شکمی بروز میکند. عضله راست شکمی یا رکتوس ابدومینوس، عضله بزرگ و عمودی در جلوی شکم هست که از زیر دنده ها تا زیر ناف کشیده شد است. وقتی بافتهای این عضله از وسط از هم جدا شوند، عضله به حالت دو تکه ای در می آید و زمینه عریض شدن بافت همبند بین ماهیچههای شش تکه شکمی را نیز فراهم میکند. معمولا این مشکل در بیش از نیمی از زنان پس از بارداری رخ میدهد.
علایم دیاستاز رکتوس شامل موارد زیر میتواند باشد:
- بیثباتی کمر
- وضعیت ظاهری بد بدن (شل شدن و افتادگی شکم بعد از زایمان)
- کمردرد بعد از بارداری
- درد لگن بعد از زایمان
- مشکل در ورزش کردن
- مشکل در انجام کارهای معمول روزانه بهخصوص بلند کردن اجسام
- اختلال در عملکرد عضلات کف لگن
- فتق شکمی
در اثر دو تکه شدن عضله رکتوس شکم، بدن قادر به حفظ ثبات و نگه داشتن عضلات مرکزی بدن نیست. معمولا باز شدن عضله شکم بعد از بارداری با یک معاینه فیزیکی ساده توسط پزشک و تعیین فاصله بین دو قسمت عضله شکم در طی انقباض تشخیص داده میشود. طبق تحقیقات، فیزیوتراپی کف لگن با تکنیکهای تخصصی و انجام تمرینات ورزشی خاص میتواند کمک زیادی به نزدیک کردن دو قسمت عضله شکم و بازگشت عملکرد طبیعی آن کند. همچنین فیزیوتراپی کف لگن در درمان عوارض ناشی از دیاستازیس رکتوس از جمله بیاختیاری ادرار، یبوست، کمردرد و مقاربت دردناک بسیار موثر میباشد. نکته مهم این است که مهم نیست چقدر از زایمان شما میگذرد، اگر دچار دو تکه شدن ماهیچه شکم شدهاید، فیزیوتراپی کف لگن به شما کمک خواهد کرد. در ادامه به جزئیات بیشتر در این باره اشاره خواهیم کرد.
چرا درمان دیاستاز رکتوس یا دوتکه شدن ماهیچه شکم مهم است؟
اصولا عضلات شکمی در حفظ وضعیت و ثبات کلی بدن ما نقش مهمی دارند، به کنترل حرکات ما حین راه رفتن یا برداشتن یک جسم کمک میکنند. همچنین وظیفه مهم دیگر ماهیچه شکم این است که از اندامهای داخلی (مانند مثانه، رحم و روده) محافظت کنند. بنابراین اگر دچار جدا شدن عضله شکم شده باشید، ممکن است در معرض عوارض زیادی باشید. بروز علائم این اختلال در کنار استرس بچهدار شدن میتواند بر کیفیت زندگی مادر تأثیر منفی بگذارد. بنابراین آگاهی از این اختلال، عوارض شایع آن و روش های درمان، برای همه مادران ضروری است.
علائم و نشانههای دیاستاز رکتوس چیست؟
اگرچه دو تکه شدن عضله راست شکمی معمولا باعث ایجاد درد نمیشود، اما وجود آن منجر به اختلال در عملکرد بدن میشود. علائم بهتدریج در طول دوران بارداری ایجاد میشوند و ممکن است پس از زایمان نیز ادامه یابند. از علائم جداشدن ماهیچه شکم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس ضعف در قسمت میانی شکم
- بروز یک شکاف قابل مشاهده و قابل لمس در وسط عضله شکم
- بروز اختلال در عملکرد عضلات کف لگن
- مشکلات ادراری یا گوارشی (مانند بیاختیاری، یبوست و غیره)
- وضعیت بد و ثبات ضعیف بدن
- احساس درد در ناحیه کمر و لگن
نحوه تشخیص دیاستازیس رکتی به چه شکل است؟
معمولا پزشک متخصص یا فیزیوتراپیست کف لگن ابتدا سابقه پزشکی و علائم شما را با پرسیدن سوالاتی در مورد دوران بارداری، نحوه زایمان و مدت زمان دوره نقاهت بعد از زایمان و نحوه شیردهی به نوزاد بررسی میکند. آنها همچنین وضعیت اسکتی-عضلانی شما از جمله استیل بدن شم و نحوه ایستادن و راه رفتن شما و دامنه حرکتی مفاصل و قدرت عضلانت شما را ارزیابی خواهند کرد. در نهایت، عضلات شکمی را با دست طی یک تست معاینه میکنند تا میزان جدایی آن را ارزیابی کنند.
فیزیوتراپی برای بیماری دیاستاز رکتوس
بهترین روش درمان این عارضه فیزیوتراپی است. تجربه نیز نشان داده مطالعات نشان دادهاند که درمان تخصصی فیزیوتراپی برای بیماری دیاستاز رکتوس ، میتواند قدرت عضله شکم را بازیابی و به طور طبیعی دو قسمت جدا شدهی ماهیچهی شکم را به هم نزدیک کند. بنابراین شما قادر خواهید بود به فعالیتهای روزانه و ورزش خود بازگردید. در کنار آن، اثرات فیزیوتراپی کف لگن برای بهبود عوارض ناشی از دیاستاز شکم نیز ثابت شده است. فیزیوتراپی کف لگن برای درمان دیاستاز عضله رکتوس، مجموعه ای از مورد زیر میباشد:
- آموزش نحوه انجام صحیح فعالیتهای روزانهی مادر بخصوص در ارتباط با نوزاد مانند پوزیشن صحیح شیر دادن و نحوه صحیح بلند کردن و بغل کردن فرزند. آگاهی از حرکات و پوزیشنهایی که پرخطر هستنئ و رعایت آنها بسیار مفید خواهد بود. برای مثال یک اشتباه رایج بین مادرانی که تازه زایمان کرده اند، انجام مداوم تمریناتی همچون دراز و نشست است که میتوانند برای وضعیت جدا شدن عضله شکم، آسیب رسان باشند و میباستی از آنها اجتناب کرد.
- بازآموزی عضلات عمقی شکم و افزایش ثبات مرکزی بدن و ستون فقرات با استفاده از تکنیکهای مختلف از جمله تمرینات اختصاصی، جریان الکتریکی و چسبهای مخصوص
- انجام تمرینات برای بهبود ثبات بدن : یکی از مهمترین مولفهها در درمان جداشدن ضله شکم، بهبود کنترل و ثبات وضعیت بدن است. این مساله شامل فعال کردن عضلات مرکزی شکم (عضلات عمقی شکم) و عضلات کف لگن است. بخش مهم دیگر، ایجاد تعادل بین میزان فعالیت عضلات مختلف است. همچنین کشش عضلات در کنار تقویت آنها، نقش زیادی در کنترل وضعیت بدن دارد. اگرچه اغلب ما فکر میکنیم که تمام عضلات در دوران بارداری ضعیف میشوند، اما در واقعیت برخی از عضلات ممکن است بیشازحد فعال یا منقبض و سفت شوند. در این شرایط، فیزیوتراپیست با تجویز تمرینات اختصاصی، به شما کمک میکند تا این تعادل را بازیابی کنید. توجه به این نکات در بهبود وضعیت کلی بدن و برگشتن به زندگی طبیعی و شرایط بدنی قبل از بارداری بسیار مهم است.
نکته دیگر که باید مادران به آن توجه کنند این است که برای رسیدن به بهترین نتیجه بهتر است در کنار درمان فیزیوتراپی کف لگن، تغییراتی را نیز در سبک زندگی ایجاد کرد. این اصلاح سبک زندگی باید همزمان با درمان فیزیوتراپی کف لگن انجام شود. تغییرات سبک زندگی شامل موارد زیر میباشند:
- کنترل و کاهش سطح استرس: برای این منظور، انجام ورزش ملایم، مدیتیشن، یوگا یا تکنیکهای تنفس میتوانند باعث ایجاد تعادل در سیستم عصبی شده و به روند درمان شما کمک کنند.
- تغییر رژیم غذایی: داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل، کمک زیادی به بازسازی عضلات پس از زایمان میکند.
- ورزش منظم: طبق مطالعات، بازگشت به ورزش و فعالیتهای دوران قبل از بارداری، باید به تدریج و آهسته صورت گیرد. بنابراین نیاز هست که برای هر فرد، متناسب با شرایط بدنی او، برنامه تمرینی مناسب طراحی شود تا بتوان مطمین و بدون آسیب یا فشار غیر طبیعی به عضلات و بدن، به ورزش بازگشت. فیزیوتراپیست میتواند در این زمینه و طراحی برنامه تمرینی به شما کمک کند.
در نهایت اگر همه روشهای ذکر شده و بهخصوص فیزیوتراپی کف لگن برای درمان دیاستاز رکتوس یا دو تکه شدن ماهیچه شکم موثر واقع نشدند، جراحی گزینه مناسب میباشد. در واقع برای درصد کمی از بیماران، بهویژه اگر فتق شکمی نیز بروز کرده باشد، جراحی ممکن است آخرین راهحل باشد. همچنین پس از جراحی، فیزیوتراپی کف لگن برای بهبود سریعتر و نتایج بهتر جراحی لازم است.
سخن آخر
به طور کلی، فاصله افتادن بین دو قسمت عضله شکم، وضعیتی است که در همه مادرها، در طول دوران بارداری و به طور طبیعی ایجاد میشود تا فضای بیشتری برای رحم در شکم ایجاد شود. پس از زایمان این فاصله بصورت خود به خودی و تدریجی کم و نهایتا بسته میشود. اما در بسیاری از خانمها این فاصله باقی میماند و نیاز به درمان خواهد داشت. بنابراین دیاستاز رکتوس وضعیت بسیار شایع در مادران است که میتواند با کمک یک فیزیوتراپیست ماهر درمان شود. در صورت وجود هرگونه ابهام، میتوانید با پزشک متخصص ارتوپد نیز مشورت کنید.